W polskim porządku prawnym możemy spotkać się z terminami, które nie zawsze są dla nas jasne. Do tej grupy zaliczamy także określenia takie jak „osoba fizyczna” i „osoba prawna”. Jednocześnie w ustawodawstwie funkcjonuje także trzecie pojęcie – „osoba prawna nieposiadająca osobowości prawnej”. Jak rozumieć te podstawowe podmioty prawa cywilnego? Jakie są różnice między osoba fizyczną a osobą prawną? Kto posiada osobowość prawną?
Kim jest osoba fizyczna?
Pojęcie osoby fizycznej odnosi się do każdego człowieka od momentu urodzenia aż do śmierci. Oznacza to, że każdy człowiek posiada zdolność prawną, czyli zdolność do bycia podmiotem praw i obowiązków, która może być pełna lub ograniczona w zależności od wieku i stanu umysłowego. Ochrona osób fizycznych jest istotnym elementem polskiego systemu prawnego.
Zasady dotyczące osoby fizycznej są regulowane przede wszystkim przez Kodeks cywilny. Zgodnie z art. 8 § 1 Kodeksu cywilnego:
Każdy człowiek od chwili urodzenia ma zdolność prawną.
Osoby fizyczne mają prawo do ochrony swoich dóbr osobistych, takich jak zdrowie, życie, cześć, wolność, prywatność, oraz prawo do nazwy i wizerunku. Naruszenie tych praw może skutkować odpowiedzialnością cywilną i koniecznością naprawienia wyrządzonej szkody.
Co to jest osoba prawna?
Są to podmioty, które posiadają zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych, ale nie są osobami fizycznymi. Osoby prawne są tworzone na podstawie przepisów i mogą działać w obrocie prawnym na podobnych zasadach jak osoby fizyczne.
Osoba prawna to jednostka organizacyjna, której prawo przyznaje zdolność prawną. Zgodnie z art. 33 Kodeksu cywilnego:
Osobami prawnymi są Skarb Państwa i jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną.
Rodzaje osób prawnych:
- podmioty publicznoprawne:
- Skarb Państwa, reprezentuje państwo w stosunkach cywilnoprawnych,
- jednostki samorządu terytorialnego takie jak gminy, powiaty, województwa,
- agencje rządowe i samorządowe np. Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa,
- podmioty prywatnoprawne:
- spółki kapitałowe takie jak spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (sp. z o.o.), spółka akcyjna (S.A.),
- spółdzielnie np. spółdzielnie mieszkaniowe, rolnicze,
- fundacje i stowarzyszenia, czyli działające na podstawie ustawy o fundacjach lub ustawy o stowarzyszeniach,
- inne jednostki organizacyjne:
- instytucje kultury, nauki i oświaty np. uniwersytety, teatry, muzea,
- kościoły i związki wyznaniowe, które mają osobowość prawną na podstawie odrębnych przepisów.
Osoba fizyczna a osoba prawna – różnice
Osoby fizyczne i osoby prawne różnią się pod względem podmiotowości, zdolności do czynności prawnych, odpowiedzialności oraz sposobu identyfikacji. Jakie są zatem różnice pomiędzy osobą fizyczną a osobą prawną?
- Podmiotowość – osoba fizyczna jest naturalnym człowiekiem, natomiast osoba prawna jest tworem prawnym, stworzonym przez człowieka na podstawie przepisów prawa.
- Zdolność prawna i do czynności prawnych – osoby fizyczne mają zdolność prawną od urodzenia do śmierci, a pełną zdolność do czynności prawnych osiągają zazwyczaj w wieku 18 lat. Natomiast osoby prawne uzyskują zdolność prawną i do czynności prawnych z chwilą rejestracji we właściwym rejestrze i tracą ją z chwilą likwidacji. W tym wypadku dobrze jest wybrać nasze usługi księgowe – przeprowadzimy Cię przez wszystkie zawiłości podatkowe dotyczące osób prawnych oraz zagwarantujemy spokój w sprawach związanych z kadrami i płacami prowadzonej działalności.
- Odpowiedzialność – osoby fizyczne odpowiadają za swoje działania całym swoim majątkiem. W przypadku osób prawnych mówimy o odpowiedzialności całym majątkiem, jednocześnie odpowiedzialność zarządzających jest ograniczona.
- Identyfikacja – osoby fizyczne identyfikowane są przez imię i nazwisko, a osoby prawne identyfikowane są przez nazwę, siedzibę oraz numer identyfikacyjny.
Zdolność prawna a zdolność do czynności prawnych
Choć te dwa terminy brzmią bardzo podobnie i przez wiele osób uznawane są za tożsame, to w definicji widać wyraźne rozgraniczenie. Jest to jednak dla wielu osób temat trudny, dlatego w naszym biurze rachunkowym w Poznaniu oferujemy przedsiębiorcom pomoc w zrozumieniu tych istotnych różnic.
Kiedy zatem mówimy o zdolności prawnej, a kiedy o zdolności do czynności prawnych?
Zdolność prawna to zdolność do bycia podmiotem praw i obowiązków w świetle prawa. Oznacza to, że osoba fizyczna lub prawna może posiadać prawa i obowiązki, np. być właścicielem majątku, mieć zobowiązania podatkowe itp. Zdolność tę ma każdy człowiek od momentu narodzin aż do momentu śmierci, a także jednostki organizacyjne od momentu powstania do likwidacji, którym przepisy prawa przyznają osobowość prawną, np. spółki kapitałowe, fundacje, stowarzyszenia rejestrowe.
Główne cechy zdolności prawnej to:
- powszechność – zdolność prawna przysługuje wszystkim ludziom niezależnie od ich wieku, stanu zdrowia czy statusu majątkowego,
- niepodzielność – zdolność prawną posiada się w całości, nie można mieć jej w ograniczonym zakresie.
W przypadku zdolności do czynności prawnych sprawa wygląda trochę inaczej. Jest to bowiem to zdolność do nabywania praw i zaciągania zobowiązań poprzez własne działania prawne. Oznacza to możliwość zawierania umów, sporządzania testamentów, podejmowania decyzji o zarządzaniu swoim majątkiem itp. Zdolność ta jest uzależniona od wieku i stanu zdrowia psychicznego osoby.
Zdolność do czynności prawnych osób fizycznych możemy podzielić na:
- pełną zdolność do czynności prawnych – osiągana zazwyczaj w wieku 18 lat,
- ograniczoną zdolność do czynności prawnych – dotyczy osób w wieku od 13 do 18 lat oraz w przypadku osób częściowo ubezwłasnowolnionych,
- brak zdolności do czynności prawnych – dotyczy dzieci poniżej 13 roku życia oraz osób całkowicie ubezwłasnowolnionych.
Główne cechy zdolności do czynności prawnych to:
- stopniowalność – zdolność do czynności prawnych może być pełna, ograniczona lub brakować całkowicie,
- zależność od wieku i stanu zdrowia – w przypadku osób fizycznych, zdolność ta jest ściśle związana z wiekiem oraz stanem zdrowia psychicznego.
Jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej
Są to jednostki organizacyjne, które mają zdolność do czynności prawnych, ale nie posiadają pełnej osobowości prawnej. Często organizacje te nazywane są „ułomnymi osobami prawnymi”. Pomimo braku pełnej osobowości prawnej, takie podmioty działają na rynku i uczestniczą w obrocie prawnym podobnie jak osoby prawne. Możemy do nich zaliczyć:
- spółki osobowe (np. spółka jawna, spółka partnerska, spółka komandytowa, spółka komandytowo-akcyjna),
- wspólnoty mieszkaniowe,
- fundusze celowe,
- stowarzyszenia zwykłe,
- koła gospodyń wiejskich.
FAQ:
- Kim jest osoba fizyczna?
Osoba fizyczna to każdy człowiek. Osobą fizyczną stajemy się w chwili narodzin i przestajemy nią być w momencie śmierci lub uznania za zmarłego. Każda osoba fizyczna ma szereg praw, które przysługują jej ze względu na ten status.
- Kim jest osoba prawna?
Mianem osoby prawnej określamy twory prawne stworzone przez człowieka. Mogą to być firmy prywatne, podmioty publiczne bądź wszelkiego rodzaju legalne i zarejestrowane stowarzyszenia, które mają osobowość prawną.
